Biology of Chamaesphecia schizoceriformis (Lep.: Sesiidae), a biocontrol agent of Euphorbia boissieriana (Euphorbiales: Euphorbiaceae) in north west of Iran

علف‌های هرز جنس Euphorbia L. (Euphorbiales: Euphorbiaceae) به‌طور مشخص دارای شیرابه‌ی سمی سفید رنگ در تمام بخش‌های گیاهی خود هستند. علف هرز Euphorbia boissieriana Prokh. گیاهی است علفی، سمی، دائمی و دارای ریشه‌ی عمیق که بومی شمال غرب ایران می‌باشد. زیست‌شناسی شب‌پره‌ی بال شفاف فرفیون،Chamaesphecia schizoceriformis Kolenati به عنوان عامل کنترل بیولوژیکی این علف هرز در طول سال‌های 1381 تا 1383 در شرایط صحرایی و آزمایشگاهی (دمای 2 ± 23 درجه‌ی سانتی‌گراد، رطوبت نسبی 70-60 درصد و دوره‌ی نوری 14 ساعت روشنایی و 10 ساعت تاریکی) در منطقه‌ی ارومیه مطالعه شد. بررسی‌های صحرایی و آزمایشگاهی نشان داد که این شب‌پره دارای یک نسل در سال بوده و میزبان گیاهی آن تنها به گونه‌ی E. boissieriana محدود می‌شود. ظهور حشرات کامل شب‌پره‌ی بال شفاف فرفیون از اواخر خرداد آغاز و تا اواسط مرداد ادامه یافت. حشرات ماده بعد از جفت‌گیری تخم‌های خود را به‌صورت انفرادی روی ساقه‌های رویشی در اندام‌های فوقانی گیاه میزبان چند ساله قرار دادند. میانگین تعداد تخم گذاشته شده توسط هر فرد ماده و توانایی تخم‌ریزی آن به‌ترتیب 29 ± 205 و 27 ± 223 عدد بود. تخم‌ها در میانگین دمای روزانه‌ی 2/24 درجه‌ی سانتی‌گراد در طول 23/0 ± 90/7 روز تفریخ شدند. لاروهای جوان با سوراخ کردن ساقه در چند سانتی‌متری بالای سطح خاک، به مغز ساقه نفوذ و به طرف ریشه حرکت می‌کنند. اندازه‌گیری عرض کپسول سر نشان داد که این شب‌پره دارای 7 سن لاروی بوده و قبل از زمستان به سنین لاروی 5 یا 6 می‌رسد. در بهار سال بعد، لاروها از ریشه به طرف طوقه‌ی گیاه رفتند و در چند سانتی‌متری بالای سطح خاک یک حفره خروجی تعبیه کرده و در همانجا تبدیل به شفیره ‌شدند. در میانگین دمای روزانه 2/20 درجه‌ی سانتی‌گراد، دوره‌ی شفیرگی 27/0 ± 43/13 روز طول کشید. بررسی‌های منطقه‌ای مربوط به پارازیتوئیدهای این شب‌پره نشان داد که لاروها و شفیره‌های آن توسط مگسVilla sesivora Greathead & Karimpour از خانواده‌ی Bombyliidae، مگس Bithia glirina (Rondani) از خانواده‌ی Tachinidae و زنبورPhaenolobus saltans (Gravenhorst) از خانواده‌ی Ichneumonidae پارازیته می‌شوند.